Ενα σχόλιο για τη δημοκρατία

 

 

 

 

Ενα σχόλιο για τη δημοκρατία  μια και είναι επίκαιρο στις μέρες μας

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η δημοκρατία δεν είναι μια αόριστη, θολή έννοια, η οποία ίπταται στη σφαίρα της φαντασίας, περικυκλωμένη απο ροδαλά σύννεφα και δαφνόφυλλα, αλλά είναι μια συγκεκριμένη μορφή πολιτεύματος κι έχει κάποιες συγκεκριμένες βασικές αρχές λειτουργίας. Εάν κάποιο πολίτευμα δεν τις εκπληρώνει, γνώμη μου είναι πως καλό, ειλικρινές και εννοιολογικά σωστό θα είναι να ονομάζεται κάπως αλλιώς και όχι δημοκρατικό.
Βασική αρχή της δημοκρατίας είναι λοιπόν η ισοκρατία. Ισοκρατία σημαίνει πως όλοι έχουνε ίσο μερίδιο στην εξουσία. Και όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι ανεξαιρέτως οι πολίτες ενός κράτους. Και όταν λέμε εξουσία, εννοούμε όλες τις εξουσίες, και τις τρεις. Δικαστική, νομοθετική και εκτελεστική. Κι επειδή αυτή η μοιρασιά του κράτους, κράτους με την έννοια της εξουσίας, επιτυγχάνεται μόνο με το να αποφασίζει και να διατάζει η πλειοψηφία των πολιτών, είναι απαραίτητο πριν απο κάθε απόφαση να γίνεται διάλογος μεταξύ των εξουσιαστών.
Δεύτερη βασική αρχή της δημοκρατίας λοιπόν είναι η ισηγορία. Ισηγορία σημαίνει πως ο κάθενας έχει ίσο χρόνο αγόρευσης με όλους τους άλλους, αλλά και ίσες δυνατότητες, ώστε αυτό το οποίο θα αγορεύσει να ακουστεί απο εκείνους, οι οποίοι έχουνε το δικαίωμα της ψήφου, η οποία ψήφος είναι η ανώτατη αρχή. Εάν δεν υπάρχει ισηγορία, τότε υπάρχουνε μόνο ορισμένοι οι οποίοι μπορούνε να αγορεύσουνε και οι υπόλοιποι είναι υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να τους ακολουθούν. Αυτοί βρίσκονται αυτόματα σε μία προνομιούχα θέση, σε μία θέση ισχύος απέναντι στους άλλους. Εάν δεν υπάρχει ισηγορία, τότε δεν υπάρχει και ισοκρατία. Και εάν δεν υπάρχει ισοκρατία, δεν υπάρχει δημοκρατία.
Αυτά είναι κατα τη γνώμη μου τα δύο πόδια πάνω στα οποία στηρίζεται η έννοια της δημοκρατίας. Η ισοκρατία περικλείει μέσα της και την έννοια της ισονομίας, τό ότι δηλαδή όλοι πρέπει να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, όπως και η ισηγορία περικλείει μέσα της την έννοια της παρρησίας, τό ότι δηλαδή πρέπει να ακούγεται ολονών η γνώμη.
Εάν ένα απο αυτά τα δύο σκέλη απουσιάζει, τότε δεν έχουμε δημοκρατία, αλλά κουτσά υβρίδια, τα οποία είναι στην ουσία ολιγαρχικά πολιτεύματα.

Η ΑΠΛΗ ΑΠΑΤΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Σε μία αντιπροσωπευομένη δημοκρατία είναι εκεί, όπου συναντώνται φαινόμενα οπορτουνισμού και ψηφοθηρίας. Εκ μέρους δηλαδή των εκλεγμένων αντιπροσώπων, δίνεται βαρύτητα σε ορισμένα βραχυπρόθεσμα και άμεσα χειροπιαστά οφέλη της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων, της οποίας ο κύριος όγκος είναι η λαϊκή μάζα. Και αυτό είναι φυσιολογικό, μιάς και προϋπόθεση για να κυβερνήσει κάποιος είναι να εκλεγεί απο τη μάζα. Και δεν νομίζω πως αυτό είναι ένα νέο, υπερπόντιο φρούτο, αλλά υπήρχε και απο παλιά. Όποιος θέλει (ή ήθελε) να εκλεγεί, πουλάει (πουλούσε) ένα προϊόν, το οποίο λέγεται εκλογικό πρόγραμμα, και αυτό το «προϊόν» προσπαθεί να το κάνει έτσι, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ευρύ το φάσμα αποδοχής του. Οι ψηφοφόροι τεμαχίζονται απο τους εκλογομάστορες σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες και για κάθε ομάδα υπάρχει το ανάλογο τυράκι, το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η ικανοποίηση ενός αιτήματος, το οποίο όμως για τους συγκεκριμένους έχει μόνο βραχυπρόθεσμα, επιφανειακά οφέλη. Για αυτό το λόγο, σε μία κοινοβουλευτική δημοκρατία, ένα τέτοιο δημοψήφισμα, σαν αυτό που έγινε στην Ελβετία, δε θα γινότανε ποτέ. Γιατί ακόμα και οι μουσουλμάνοι (στο συγκεκριμένο παράδειγμα) αντιμετωπίζονται σα μία απο τις πολλές δεξαμενές ψηφοφόρων. Όποιος όμως εκλέγεται, μπορεί να ικανοποιεί εν μέρει τα υποσχόμενα, αλλά αμέσως μετά την εκλογή του, ακριβώς επειδή έχουμε αστικό κοινοβουλευτισμό, αρχίζει και δρομολογεί προγράμματα τα οποία αποσκοπούνε στα μακροπρόθεσμα, μη επιφανειακά, ουσιαστικά οφέλη της μειοψηφίας, η οποία στηρίζει με τα οικονομικά της μέσα τα κόμματα. Έτσι λειτουργεί το σύστημα του κοινοβουλευτισμού. Πουλάω στους πολλούς τη μόστρα, αλλά την ουσία τη δίνω στους λίγους. Όχι επειδή είμαι υποκριτής, αλλά γιατί με τους μεν έχω μία πρόσκαιρη συναλλαγή υπόσχεσης-ψήφου, η οποία γίνεται κάθε 4 χρόνια περίπου, ενώ με τους δε έχω μία διαρκή και μόνιμη συναλλαγή.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Το κύριο επιχείρημα όσων είναι αντίθετοι στην άμεση και στην δημοκρατία γενικότερα είναι το ότι σε μία δημοκρατία, δεν μπορούνε να ληφτούνε γρήγορες αποφάσεις σε κρίσιμες περιόδους. Αυτό έχει μια λογική βάση. Ένα άτομο θα πάρει πολύ πιο γρήγορα μία απόφαση που πρέπει να ληφτεί εντός ορισμένων λεπτών, απ ότι μια συνέλευση εμπειρογνωμόνων ή μία συνέλευση αντιπροσώπων. Για αυτό και παλαιότερα, σε μία πρωϊμη μορφή δημοκρατίας που υπήρχε στη Χίο, υπήρχε ο θεσμός του αισυμνήτη. Αυτός ήτανε ένας εκλεγμένος άρχοντας, ο οποίος εν καιρώ ειρήνης δεν είχε καμία εξουσία, αλλά σε περιπτώσεις πολέμου μεταβαλλότανε σε απόλυτο μονάρχη. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο το αμερικανικό σύνταγμα παραχωρεί πάρα πολλές εξουσίες στον πρόεδρο και τον μετατρέπει επίσης σε απόλυτο μονάρχη, σε περιπτώσεις κρίσεων.
Το άλλο, το οποίο καταλογίζουνε ορισμένοι στα κατά της άμεσης δημοκρατίας, και για το οποίο φροντίσανε οι διαφωτιστές μετά τη γαλλική επανάσταση, να υπάρχουνε σχετικοί νόμοι στο σύνταγμα, οι οποίοι θα το αποτρέπουνε, είναι το πως σε μία άμεση δημοκρατία, όπου επικρατεί η πλειοψηφία, είναι τελείως απροστάτευτη η μειοψηφία.
Εάν δηλαδή μία πλειοψηφία ενός 80% ή 90% αποφασίσει κάτι, τότε το 10% μπορεί να υποστεί τα πάνδεινα.

ΑΠΟ ΑΝΩΝΥΜΟΣ Ο ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ

ΠΗΓΗ http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=78&t=209937&start=75

Read Full Post »

ΓΙΑΤΙ ΧΑΙΡΕΤΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΕ ΣΕΝΑ ΓΙΩΡΓΑΚΗ;

Βγήκε το ΠΑΣΟκάκι τελικά αγαπητοί. Κάτι που έκανε πολλούς να νιώσουν ανακούφιση;! Βέβαια ξεχνάμε ότι στο σημερινό πολιτικό σύστημα η κάθε επιλογή-για επιλογή εξουσίας μιλάμε- είναι σαν κακό φάρμακο. Θεραπεύει μια πάθηση για να δημιουργήσει μια άλλη σύντομα σαν αναπόφευκτη παρενέργεια .

Γενικά φρονώ (sic) ότι δεν υπάρχει ελπίδα να αλλάξει κάτι ενδοσυστημικά μέσω των εκλογών και των πολιτικών κομμάτων που έχουμε στην Ελλάδα.  Και αυτό γιατί το χρόνιο πρόβλημα είναι ότι οι θεσμοί κτίστηκαν στη πραγματική τους δομή και λειτουργία για να είναι συμβατοί και να υπηρετούν συγκεκριμένες νοοτροπίες και τρόπους ύπαρξης.  Ενώ και αυτοί με τη σειρά τους ενισχύουν και αναπαράγουν την ύπαρξη αυτών των θεσμών και πάει λέγοντας σε ένα φαύλο κύκλο (vicious circle) στον οποίο  είναι εγκλωβισμένη η Ελληνική κοινωνία. Με άλλα λόγια το γνωστό γαμημένο γαϊτανάκι του Ρωμιού που ζει στη σαπίλα, στη διαφθορά και στην υποκρισία και όμως όλο γκρινιάζει και ελπίζει.  Και θα ομολογούσα εύκολα ότι μια τέτοια αίσθηση και αντιμετώπιση του κόσμου δυστυχώς την έχω και εγώ στο αίμα μου (sic).

Τα πιο πολλά που συμβαίνουν γύρω μας εκτυλίσσονται και υπάρχουν με ένα τρόπο συγκεκριμένο που γεννιέται από κάποιες βαθύτερες νοοτροπίες που οι θεσμοί, από την οικογένεια έως το κράτος, τις τρέφουν και να τις αναπαράγουν. Το πρόβλημα είναι στο τρόπο που ο σύγχρονος νεοέλληνας υπάρχει, στο πως καταλαβαίνει τον εαυτό του, τους άλλους και την κοινωνία που ζει. Αυτό δεν είναι εύκολος ψυχολογισμός ή θεωρητική γενίκευση, γιατί δεν σημαίνει καθόλου ότι πρέπει να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι αν οι έλληνες κάνουν μια καλή ψυχανάλυση και αυτοανάλυση θα γίνουμε επιτέλους Ευρωπαίοι ή «σύγχρονοι» ή «αναπτυγμένοι» ή  δεν ξέρω εγώ τι άλλο θα έθετε κάποιος σαν στόχο. Αυτό που ξέρω είναι ότι οι κοινωνίες ιστορικά αλλάζουν ή δεν αλλάζουν. Όταν υπάρχει μια αλλαγή αυτή μπορεί πάντα να κριθεί μα βάση κάποια κριτήρια. Στην περίπτωση της Ελλάδας νομίζω απλώς δεν υπάρχει καμιά πραγματική αλλαγή βαθιά και ουσιαστική, σε πολλά πράγματα προφανώς από τη γένεση του νεοελληνικού κράτους.

Και για να μην μιλάμε μόνο με αφηρημένες έννοιες,  ας σκεφτούμε το τρόπο που δουλεύουν τα πιο πολλά στην Ελλάδα.  Ας σκεφτούμε  το μινι μάρκετ, ψιλικατζίδικο, ταβέρνα  του φουκαρά μικρομεσαίου “επιχειρηματία” (κλασικός ανθρωπολογικός τύπος πιστεύω για την Ελλάδα) που σου πουλάει σάπια και σε κλέβει  50 σεντς στη τιμή μέχρι τη δημόσια υπηρεσία που ο τρόπος ύπαρξης του μέσου εργαζόμενου είναι αυτό το τρελό πράγμα που βλέπεις: πως αυτοί οι άνθρωποι δεν δείχνουν απλώς ότι δεν θέλουν να είναι εκεί,  αλλά συμπεριφέρονται σαν να μην είναι στην πραγματικότητα  εκεί και για αυτό πιστεύω η ύπαρξη του πολίτη που ζητά να τον εξυπηρετήσουν αντιμετωπίζεται με μίσος,  γιατί είναι μια δυσάρεστη επιστροφή στην φροϋδική  αρχή  της πραγματικότητας. Αυτά και πολλά άλλα πιστεύω είναι «πατροπαράδοτες» αξίες που έρχονται από παλιά και καταδεικνύουν ένα τρόπο του να υπάρχεις με τον εαυτό σου και με τους άλλους. Έναν τρόπο που νομίζω είναι μαρτυρικός και φρικτός ειδικά τώρα που οι άνθρωποι περιμένουν τόσα πιο πολλά από τους άλλους ανθρώπους και τη κοινωνία. Και περιμένουν τόσα πιο πολλά και διαφορετικά λόγω της ανοικτής εκ των πραγμάτων σε πολλά πράγματα εκπαίδευσης και της άρσης της πολιτισμικής κλειστότητας και απομόνωσης από τη μεγαλύτερη στην ιστορία της ανθρωπότητας “επίθεσης” των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας. Και όταν λέω πολλά εννοώ το “πολλά” κυρίως ως ποιοτικό όρο.  Αυτό κάνει τη στασιμότητα και το βούρκο του κράτους πολύ πιο αβάστακτο και εξοργιστικό για πολλούς πολίτες. Φυσικά αυτή η οργή και αβάστακτη δυσφορία  γίνεται αντιληπτή από τους θεσμούς και την εξουσία αλλά η “θεραπεία” που δίνεται είναι πάντα επιφανειακή και απατηλή, μια απάτη που όλοι θα τη πιστέψουν προσωρινά μέχρι να χρειαστεί να δημιουργηθεί από το σύστημα η επόμενη θεραπεία τύπου “placebo” (ψυχολογικός τρόπος επιρροής και ελέγχου των ασθενών στην ιατρική με ψεύτικα φάρμακα που ίδιοι τα νομίζουν αληθινά).

Γενικά είναι τόσο στη κοινωνία διαδεδομένα ο φαρισαϊσμός, η ιδιωτεία, η πλάγια και υπόγεια επι-κοινωνία μεταξύ μικρών ομάδων που τους συνδέουν δεσμοί συγγενικοί ή κοινών συμφερόντων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία  άπειρων σημαντικών ή ασήμαντων μικρο-συνομωσιών μεταξύ των ατόμων. Όλα αυτά έχουν το αποτέλεσμα μιας απίστευτης αδιαφάνειας, τη πλήρη σύγχυση και την ενίσχυση της ιδιωτείας.  Πολλές φορές βασικό χαρακτηριστικό στη συμπεριφορά είναι η  άρνηση βασικών δεδομένων της ίδιας της πραγματικότητας για χάρη μιας ψεύτικης εικόνας που κρατάει τους Έλληνες μέσα σε μια συνεχή ψυχική και πνευματική αυτιστική ευτυχία.  Κλασικό παράδειγμα  νομίζω είναι η αντίληψη που έχουν πάρα πολλοί για την παρελθοντική ιστορική ανωτερότητα της Ελλάδας (λες και μπορεί να σημαίνει κάτι ποτέ αυτό από μόνο του στο δρών παρόν).

Όλα αυτά αν δεν είναι κυρίαρχα νομίζω είναι υπερβολικά διαδεδομένα για να αγνοηθούν. Οπότε μπορεί ο Γιωργάκης να έχει πράγματι μια καλή διάθεση και θέληση αλλά πρέπει να παλέψει ενάντια σε  νοοτροπίες και θεσμούς τόσο βαθιά ριζωμένους,  που με βάση και τη τρέχουσα ιστορική εμπειρία τουλάχιστον, αυτή η αποστολή μοιάζει έως τώρα από πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Τώρα βέβαια ένας πρωθυπουργός στην Ελλάδα ή είναι πολύ αγαθός και πιστεύει ότι μπορεί να υπερνικήσει τέτοιες καταστάσεις ή πολύ πονηρός για να κάνει πως το πιστεύει. Διαλέγεις και παίρνεις.

Γενικά στην Ελλάδα υπάρχει η εξής σχιζοφρένεια:  τα αισθήματα, οι σκέψεις, οι σκοποί και τα λόγια να μην συμβαδίζουν σχεδόν ποτέ.  Δυστυχώς κυρίως στο λόγο των ισχυρών και στα σημαντικά πράγματα καταργώντας κάθε πιθανότητα μιας “επανάστασης από τα πάνω”. Και ακόμα χειρότερα αυτός ο τρόπος άσκησης της εξουσίας νομίζω είναι μια αντανάκλαση της ψυχικής υπόστασης του μέσου έλληνα για αυτό και είναι τόσο κυρίαρχος και ανεκτός.  Δηλαδή με άλλα λόγια το “θύμα”-πολίτης  των σκανδάλων και των καταχρήσεων του δημόσιου χρήματος, της αδιαφάνειας  και της αδικίας και αναξιοκρατίας, της εξαπάτησης και της υποκρισίας, δυστυχώς αν βρισκόταν στη θέση των εξουσιαστών θα είχε την ίδια συμπεριφορά με αυτούς. Για αυτό και στη πραγματικότητα υπάρχει μια βαθύτερη  ανοχή στις συνειδήσεις των ανθρώπων απέναντι σε σκάνδαλα της εξουσίας, αν δεν υπάρχει και κάποιος συγκεκαλυμμένος και κρυφός θαυμασμός και ταύτιση με αυτόν το τρόπο εξουσίας.  Πόσες φορές δεν έχω ακούσει “έτσι είναι τα πράγματα στην Ελλάδα, τι να κάνουμε”, “ποιός έβαλε το δάχτυλο στο βάζο με το μέλι και δεν δοκίμασε”, “μάγκας είναι καθάρισε πολλά φράγκα, αφού κατάφερε και βγήκε καθαρός” και πολλά ακόμα παραδείγματα σύγχρονης λαϊκής “θυμοσοφίας”.

Μια ελπίδα θα ήταν η νέα γενιά και εννοώ η γενιά που είναι στα σχολεία άντε το πολύ και στα πανεπιστήμια αυτή τη στιγμή τώρα. Αυτοί και αυτές έχουν ένα αρκετά διαφορετικό φάσμα επιρροών συγκριτικά με τις παλιές γενιές, τουλάχιστον σίγουρα πιο πλούσιο και ευρύ. Μπορεί να αλλάξουν οι ίδιοι και με τη σειρά τους να αλλάξουν κάπως και την κοινωνία. Τώρα αν γίνει αυτό, πως και με τι τρόπο στα αλήθεια δεν το ξέρω.

Read Full Post »

ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ H ΕΝΑΣ ΕΝΔΥΝΑΜΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ;

Ο εθνικισμός μπορεί να μην είναι στην Ελλάδα η κυρίαρχη ιδεολογία-πια- αλλά είναι μια βασική διάσταση στο τρόπο σκέψης και αναπαράστασης του κόσμου για μια αρκετά μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού.  Καταρχήν σίγουρα εδώ, εγώ δεν θα αναλάβω το ρόλο του ιδεολογικού γιατρού που θα θεραπεύσει αυτή την εξωτική “πάθηση” από τα μυαλά άλλων ανθρώπων. Δεν συμφωνώ και τόσο με ένα εμβολιασμό με  εύκολες και ακραίες κρίσεις εναντίον ενός ιστορικά δημιουργημένου τρόπου αντίληψης του κόσμου και αυτοσυνείδησης,  όπως ο εθνικισμός. Νομίζω σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία είναι χειρότερη από την πάθηση.  Κατά δεύτερον για να εξηγηθώ και εγώ ο ίδιος θεωρώ τον εθνικισμό κάτι κακό, τουλάχιστον στις απώτατες συνέπειες του αλλά και στην σαθρή φιλοσοφική βάση του.

Ας προσπαθήσουμε να ορίσουμε τι είναι ο εθνικισμός. Ο εθνικισμός δεν είναι μόνο ένα ιστορικό φαινόμενο που αφορά τα κράτη έθνη και τους εθνικοαπλευθερωτικούς αγώνες τους για απεξάρτηση από ηγεμονίες αυτοκρατοριών και κεντρικών φεουδαρχικών εξουσιών με λόγο ύπαρξης αυτήν την  διακριτή και συγκεκριμένη κοινωνικο-ιστορική σημασία που ήταν το ίδιο το έθνος.

Ο εθνικισμός διαπερνάει τις κοινωνίες ως ιστορικό γεγονός και ως δημιουργός ιστορικών εξελίξεων δραματικών και ριζοσπαστικών πολλές φορές, αλλά έχει και βαθύτερες ατομικές διαστάσεις στο ψυχισμό των ανθρώπων.

Είναι πέρα από μένα να ανακαλύψω και να πω εδώ κατά πόσο ο εθνικισμός και μέσω ποιών  συγκεκριμένων ιστορικών, κοινωνικών ή πολιτισμικών θεωριών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βασική συνισταμένη για μια συνολική θεωρία και ιστορική αφήγηση.

Τον όρο αφήγηση τον χρησιμοποιώ όχι ντε και καλά απαξιωτικά, καθώς κάθε ερμηνεία ή θεωρία είναι μια αφήγηση, μια “μετάφραση” και κάθε ερμηνεία είναι μια μεταφορά ενός γεγονότος, ενός συμβάντος, μιας μορφής σε μια άλλη μορφή και γλώσσα από αυτό που ήδη “είναι”. Και κάθε ερμηνεία δεν μπορεί να είναι απαλλαγμένη ούτε από ιδεολογίες και προσχηματισμένες πολιτικές αντιλήψεις αλλά ούτε και από την ίδιες τις εγγενείς ιδιότητες των εργαλείων της ερμηνείας (φιλοσοφική οντολογία και κοσμοθεωρία που έχει καθένας στο μυαλό του, ή ίδια η φύση της γλώσσας).

Εδώ πρέπει και να βροντοφωναχθεί επίσης ότι,  παρόλο που δεν υπάρχει απόλυτα αντικειμενική ερμηνεία, ούτε ερμηνεία απαλλαγμένη από τον ερμηνευτή της αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εσφαλμένο και απατηλό να ερμηνεύουμε και ακόμα περισσότερο να σκεφτόμαστε και να συζητάμε. Αντίθετα γνωρίζοντας τα πιο πάνω σε κάθε άσκηση ερμηνείας αποφεύγουμε την μεγαλύτερη αυταπάτη· την αυταπάτη της βεβαιότητας και του απόλυτου αλάνθαστου μιας γνώμης. Μια αλήθεια φαίνεται ότι μπορεί να “αποκαλύπτεται” μερικώς αλλά ποτέ καθολικά και οριστικά.

Ο εθνικισμός έχει πάψει από χρόνια να είναι η κυρίαρχη ιδεολογία της άρχουσας ελίτ στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα σε μεγάλο ποσοστό, καθώς οι ιστορικές συγκυρίες είναι αντίθετες και η παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ τουλάχιστον ως τώρα φροντίζει να δρα πολλές φορές αποτρεπτικά στην επικράτηση τέτοιων τάσεων στους πληθυσμούς (κυρίως όταν δεν είναι συμβατές με στρατηγικά συμφέροντα της).

Όμως ο εθνικισμός είναι υπαρκτός ως ψυχική και συναισθηματική διάσταση σε πολλούς ανθρώπους. Γεννάει πάθη και μίση και αναταράσσει ακόμα ανθρώπινες ψυχές. Τι υπάρχει άραγε στο μυαλό και στη σκέψη ενός ανθρώπου που πιστεύει με πάθος στον εθνικισμό; Με την απλή κοινωνική παρατήρηση θα δούμε ότι στην Ελλάδα τουλάχιστον, συγκεκριμένες κυρίως κοινωνικές ομάδες  εγκολπώθηκαν βαθιά τον εθνικισμό, τον συντήρησαν και τον αναπαρήγαγαν και το κάνουν ακόμα ίσως με άλλο τρόπο, πάντα μέσα σε ένα πλαίσιο συντηρητικών ιδεών και αξιών.

Οι άνθρωποι που άνηκαν σε θεσμούς όπως ο στρατός, η αστυνομία, ο κλήρος (ή οι άνθρωποι που είχαν επιρροή από και πίστη σε  αυτούς τους θεσμούς) ήταν και είναι έστω και εν μέρει ακόμα βασικοί φορείς και «προστάτες» αυτής της ιδεολογίας. Και αυτό μάλλον είναι μια αναμενόμενη ιστορική εξέλιξη καθώς η ιδεολογία  του εθνικισμού παγιώθηκε  στην κοινωνία  μέσα από αυτούς τους θεσμούς, όταν η αντίληψη της διαφορετικότητας και της ταυτότητας των ανθρώπων βασίστηκε στην ιδέα του έθνους μαζί με την ιστορική εξέλιξη της γεωπολιτικής ένοιας του έθνους κράτους.

Αυτή η δημιουργία μιας ξεχωριστής πολιτικής οντότητας ως κράτος, δηλαδή ως δύναμη (η λέξη κράτος σημαίνει δύναμη, πολλές φορές δύναμη επιβολής)  βασισμένη σε μια εθνική ταυτότητα,  θα φέρει σκληρές συγκρούσεις με άλλες αντίστοιχες μεγάλες ομάδες πληθυσμών οργανωμένων στο ίδιο μοντέλο κατά την διάρκεια της ιστορικής διαδικασίας δημιουργίας των εθνών ή του μοιράσματος της κυριαρχίας στη γη και στους φυσικούς πόρους. Μπορεί να δει κανείς ότι καθώς η βία και η δύναμη ή έστω η αντίσταση στη βία και στη δύναμη κάποιου άλλου ήταν ίσως η πιο βασική διάσταση στη γέννηση ενός έθνους˙ η ίδια η σημασία της εθνικότητας θα εγκολπωθεί στους θεσμούς κυριαρχίας της κοινωνίας (των όπλων, του νόμου, της παράδοσης) και αυτοί οι θεσμοί θα χριστούν ιστορικά ως θεματοφύλακες και προστάτες της σημασίας (ιδέας) του έθνους καθώς αυτή η σημασία θα νοηματοδοτήσει ένα  ολόκληρο κοινωνικό πολιτικό οικοδόμημα και ένα τρόπο ύπαρξης για τους ανθρώπους. Η φράση είμαι Γάλλος, Γερμανός, Έλληνας, Ιταλός, Τούρκος θα σημαίνει πια για τους ανθρώπους πάρα πολλά.

Τώρα που έγκειται το κακό στο να είναι κάποιος εθνικιστής, μάλλον ποιο σωστά τι είναι ο εθνικισμός και τον κάνει κακό;  Ο εθνικισμός είναι οργανωμένος και βασισμένος στην ύπαρξη μιας ανθρώπινης ταυτότητας ως κάτι διαφορετικό, ως κάτι αντί κάτι άλλου, η ύπαρξη του βασίζεται κυρίως στη διαφορά.

Βέβαια σχεδόν ολόκληρη η ζωή διαχέεται από τη διαφορετικότητα, τη διαφορετικότητα τη πολιτισμική, τη διαφορετικότητα στο φύλλο, τη διαφορετικότητα κάθε ατομικού υποκειμένου κ.α. Η διαφορά ορίζει κάτι ως διάφορο από κάτι άλλο (ή άλλα) και δίνει ένα νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Είναι ο τρόπος με τον οποίο η ανθρωπότητα συνειδητοποιεί τον εαυτό της και ξετυλίγει τη δράση της. Ίσως η συνείδηση του ευατού μέσα από τη διαφορά να αποτελεί και μια a priori συνιστώσα της ανθρώπινης σκέψης και ύπαρξης αν και αυτό είναι ένα θεμελιώδες ερώτημα χωρίς απάντηση (τουλάχιστον εδώ).

Τότε όμως γιατί η έκφραση της διαφορετικότητας μέσα από το κράτος έθνος να είναι κάτι κακό; Η διαφορετικότητα παράγει νόημα, ίσως σε κάποια επίπεδα παράγει το νόημα της ίδιας μας της ύπαρξης. Είναι από μια άποψη  αναπόφευκτη σε ένα βαθύτερο οντολογικό επίπεδο. Απολαύστε τη διαφορετικότητα λένε και μάλλον δεν είναι λάθος προτροπή.

Η διαφορετικότητα αν δεν οδηγεί σε αποκλεισμό και σε μίσος απέναντι στον άλλον είναι μια καθ’ όλα κανονική ανθρώπινη κατάσταση.  Μια αντίληψη της διαφοράς αποδεκτή και επιθυμητή είναι αυτή που δεν θα είναι βαθιά και άτεγκτα ιεραρχική και αξιολογική. Δεν θα είναι μια αντίληψη που θα καθορίζει τον άλλον σαν κατώτερο ή εχθρικό και επικίνδυνο και κατ’ επέκταση σαν κάτι που θα πρέπει να υποταχθεί ή χειρότερα να εξαφανιστεί.

Είναι βέβαιο ότι η βασική αναγνώριση της διαφοράς είναι μέρος της αλήθειας των ανθρώπινων πραγμάτων. Και είναι τυφλότητα και ανοησία να αρνούμαστε τη διαφορετικότητα οδηγώντας σε μια ψευδή  εξομοίωση όλων των ανθρώπων και των ανθρώπινων καταστάσεων αγνοώντας την ιστορικότητα και τον ίδιο τον τρόπο που λειτουργεί η ανθρώπινη ύπαρξη και συνείδηση,  μια συνείδηση του ίδιου της του εαυτού που είναι στηριγμένη στην διαφορετικότητα.

Τότε όμως ο εθνικισμός σαν κάτι που διαχέεται από τη διαφορετικότητα γιατί να είναι κακός και λανθασμένος;

1.  Ο εθνικισμός δεν είναι βασισμένος σε μια αναπόφευκτη διαφορά στηριγμένη στη a priori διαφορετική υλική και χωροχρονική  διάσταση και φύση των πραγμάτων όπως π.χ. η διαφορετική βιολογία στα φύλα ή η ανάπτυξη των θρησκειών σε διαφορετικούς χρόνους και τόπους. Το έθνος κράτος όπως το γνωρίζουμε σήμερα διαμορφώθηκε σαν ιστορικό μόρφωμα και εξέλιξη τον 19ο αιώνα δίνοντας μια ξεχωριστή ταυτότητα σε πολύ μεγάλες ομάδες πληθυσμών που ζούσαν σε ένα σχετικά συγκεκριμένο γεωγραφικό τόπο και είχαν σχετικά κοινή γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμικές καταβολές, αν και αυτό δεν ίσχυε καθολικά και απόλυτα σε όλο το πληθυσμό. (Χαρακτηριστικά ο Eric Hosbsbawm  αναφέρει ότι κατά τη γαλλική επανάσταση το 1789 που σήμανε την έναρξη του γαλλικού κράτους λιγότερος από το μισό πληθυσμό μιλούσε γαλλικά).  Το ιστορικό δημιούργημα του κράτους έθνους στην Ευρώπη στον 19ο αιώνα δεν είχε στη βάση του στη διαφορά που γεννήθηκε από τη κλειστότητα τη χρονική και τη χωρική όπως π.χ. στις τοπικές φυλές της Αφρικής ή της Αμερικής ή στις νομαδικές φυλές στα βάθη της Ασίας.

Το έθνος κράτος γεννήθηκε από μια ιστορική ανάγκη και εξέλιξη δηλ. από μια ανθρώπινη δράση, κατ΄ ουσία από  μια πολιτική δράση. Και η αντίληψη της εθνικής ταυτότητας και άρα της διαφοράς με τις άλλες εθνικές ταυτότητες, είναι όχι μόνο η ίδια ένα  ιστορικό δημιούργημα, άρα προσωρινή, αλλά ακόμα και οι προϋποθέσεις της είναι δημιούργημα της ανθρώπινης ιστορίας. Δηλαδή με άλλα λόγια εγώ δεν βλέπω τίποτα αναπόφευκτο και προκαθορισμένο από τα ανθρώπινα πεπρωμένα ή από κάποιο μεταφυσικό προορισμό στην έννοια του έθνους.  Μια έννοια που δεν είναι ΑΝΑΓΚΑΙΑ, ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ ΚΑΙ ΑΙΩΝΙΑ όπως πιστεύουν οι εθνικιστές.

2. Ο εθνικισμός καθώς δημιουργεί ένα πολιτικό μόρφωμα το έθνος κράτος, αναγκαστικά δημιουργεί και ένα τεράστιο μηχανισμό δύναμης, τον εθνικό στρατό που αρχικά θα καθορίσει και θα διαμορφώσει με τις εθνικοαπελευθερωτικές συγκρούσεις και επαναστάσεις την ίδια του την χωρική-εδαφική ύπαρξη και στη συνέχεια θα αναλάβει την υπεράσπιση του.

Μαζί με αυτόν αναπτύσσεται και μια ιστορική αφήγηση του έθνους που έχει βασικά χαρακτηριστικά τη συνέχεια και τη σύνδεση του ιστορικού παρόντος του έθνους με το παρελθόν του, δίνοντας του μια ιστορική ζωή σχεδόν από την αρχή της καταγεγραμμένης ιστορίας (στην Ελλάδα για κάποιους η ιστορική συνέχεια είναι  σχεδόν ακόμα και εξωιστορική αφού πιστεύουν ότι Ελλάδα ως έθνος προϋπήρχε και εκτός πλανήτη γη προερχόμενο αν δεν κάνω λάθος από το πλανήτη Σείριο).

Ο εθνικός αυτός μηχανισμός δύναμης ο στρατός ήταν απαραίτητος για τη δημιουργία των εθνών κρατών και για την υπεράσπιση τους και σε πολλές ιστορικές στιγμές του συνδρομητής στην παγκόσμια ιστορία της ελευθερίας όπως σε πολλές εθνικοαπελευθερωτικές εξεγέρσεις και αγώνες για πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, ή ακόμα και σωτήριος παράγοντας στη περίπτωση της ήττας του ναζισμού στην Ευρώπη.

Όμως αυτός ο μηχανισμός ας μην ξεχνάμε είναι ένας μηχανισμός κυριαρχίας και βίας ή μπορεί πολύ εύκολα να μετεξελιχθεί ως τέτοιος από κάποια πολιτική εξουσία, με κατάληξη επιθετικούς πολέμους εναντίον άλλων εθνών ή δικτατορίες  εναντίον της ίδια της κοινωνίας που στην ουσία τον εμπεριέχει. Άρα το αίσθημα της διαφοράς της εθνικής ταυτότητας, που συχνά μεταλλάσσεται σε άκριτη αίσθηση ανωτερότητας απέναντι σε άλλους, ενισχύεται και φέρεται από ένα πανίσχυρο, σε σημείο που να είναι τρομακτικό, κοινωνικό-ιστορικό μόρφωμα που είναι το ΚΡΑΤΟΣ με κύρια αιχμή το στρατό και λιγότερο άλλους θεσμούς όπως η αστυνομία,  η εκπαίδευση ή η παράδοση. Ήταν πραγματικά πολύ εύκολο υπό κατάλληλες κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες που σχεδόν πάντα συμπεριλαμβάνουν ή και προκαλούνται από τον εθνικισμό, αυτός ο  μηχανισμός να μετατραπεί σε τερατώδη μηχανισμό κυριαρχίας και βίας.

Ας σκεφτούμε τους 2 μεγάλους πολέμους στον 20^ο αιώνα στην Ευρώπη και πιο πολύ το πολεμικό «θαύμα» της ναζιστικής Γερμανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η ειρήνη στην Ευρώπη εξασφαλίστηκε με την πλήρη υποταγή των στρατιωτικών ελίτ από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ (σε αυτό βοήθησε και το αμερικάνικο πολιτικό μοντέλο), με την λήθη κάθε εθνικιστικής αντίληψης και θεωρίας που εμπεριείχε την έννοια της ανωτερότητας ή επιβολής απέναντι σε άλλα ευρωπαϊκά έθνη και με την πολιτικήτους συνεργασία που έφτασε σε κάποια επίπεδα, στα όρια της πολιτικής και εθνικής ένωσης (ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ)

Δηλαδή έλεος δεν είναι φανερό ότι ο εθνικισμός ιδίως ως αναμάσηση των παλαιών του ιστορικών μορφών εκτός από άτοπη ιδέα μπορεί να γίνει και μια πολύ κακή ιδέα για τα πράγματα και τους ανθρώπους;  (θα αναφερθώ μόνο στο Νίτσε που ήδη από το 1882 στη Χαρούμενη επιστήμη που μιλούσε για την έννοια του Ευρωπαϊκού κοσμοπολιτισμού και για εθνικιστική ψώρα)

Read Full Post »